>Yeni Çek Kanunu Değerlendirmesi

>53T3DPM39CMG Hukuk Merkezi’nde 19/01/2010 tarihinde gerçekleştirilen ve Y. Doç Dr. Vural Seven tarafından sunulan “Yeni Çek Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi ve Mevcut Duruma Etkisi” konulu seminer..

Konuşmacı : Avukat Y. Doç. Dr. Vural SEVEN

Bütün katılımcılara saygılarımı ifade ederek sözlerime başlamak istiyorum.
Güncel bir konu üzerinde bugün seminerimizi vereceğiz.
Çek Kanunu 20 Aralık 2009 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi.
Çek Kanunu‘nun yeni düzenlemeleri karşısında uygulamada ne gibi sorunlar yaşayacağız ve geçmişe ilişkin olan düzenlemelerde ne gibi farklılıklar var, bu konu üzerinde görüşlerimi ifade etmeye çalışacağım.

Bir şeyi genel mecrasından çıkardığınız takdirde artık o düzenleme hakkında sağlıklı bir işleyiş yapmanız pek de mümkün hale gelmiyor.
3 grup kambiyo senedinden poliçe, bono, çek. İkisi kredi aracıdır. Çek, ödeme aracıdır.
Çekte vade olmaz dedik. Sistem de buna göre kurulmuştur.
Ancak, 5838 sayılı 28 Şubat 2009’da çıkan kanunla bu daha önceki 2003 yılında yapılan değişiklikle ceza hukuku açısından ileri keşide tarihli çeklere bir değer atfettik. Çünkü şikayet süresini oradan başlattık ondan önce şikayet süresini kabul etmedik. Oradan bir açık ortaya çıktı. Şimdi biraz ileri gittik. 5838 sayılı kanunla dedik ki 31.12.2009 sonuna kadar üzerinde yazılı keşide tarihinden önce bankaya ibraz edilen çeklerin ibrazı geçersizdir diye bir sonuç ortaya çıktı. Şimdi ne yaptık daha bir ileri noktaya gittik. 3. maddenin 8. fıkrasında şimdi burada da başka bir çelişki ortaya çıkıyor. Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihinden önce ibraz edilen çekin karşılığının TTK’nın 707. maddesi uyarınca kısmen veya tamamen ödenmemiş olması halinde bu çekle ilgili olarak hukuki takip yapılamaz.

Şimdi, dediğim gibi, iş mecrasından çıkarsa başka sorunlarla karşı karşıya geliyoruz.
Kanun koyucu TTK da, çekte vade yok hükmünü dikkate alarak düzenleme yapmış. Kambiyo senetlerinde vadeden önce müracaat hakkı TTK 625’te düzenlenmiş, poliçe ve bonoda. Şimdi poliçe ve bonoda vade olduğu için bu düzenleme yapılmış. Genel atıf maddesi 730’a baktığımızda çekte 625’e atıf yok. Niye yok, çünkü vade yok. Ama şimdi var, Bu durumu nasıl çözeceğiz?
Dediğim gibi, şimdi ihtiyati haciz isterken, ihtiyati haczin iki temel hali var, vadesi gelmiş alacaklar, muaccel ve müeccel vadesi gelmemişler. Vadesi gelmiş muacceller için vadesinin gelmiş olması yeterli ve rehinle de temin edilmemiş olması yeterli. Kambiyo senedi olduğu için zaten ona da ihtiyaç yok. Peki vadesi gelmemişlerde ne olacak? Böyle bir ihtiyaç çıkacak ama.! Çünkü daha önce bunu düşünmedik, böyle bir sorunumuz yoktu. Orada ihtiyati hacze ilişkin vadesi gelmemişlerdeki hükmün uygulanma imkanı buraya yok arkadaşlar. Bir defa onu söyleyelim. Çünkü burada tekrar başa dönüyoruz çekte asıl borçlu yok, herkes müracaat borçlusu, keşideci dahil. Bunu teknik terim olarak kullandığımı zannederim hukukçu arkadaşlar biliyorlardır. Dolayısıyla 625’i kıyasen uygulayabilirsiniz. Şu an hakim, Medeni Kanun madde 1’deki hukuk yaratma yetkisini kullanarak uygulayabilir. Bu mümkün. Çünkü bu, bugünün sorunu, dün yoktu.

Şu anda 3167 sayılı kanun yürürlükte iken karşılıksız çek nedeniyle verilen bütün cezaların veya davaların yeniden baştan görülmesi lazım. Her şey değişti çünkü. ilk dönemlerde de vardı bu tartışma. Şikayetçi kim olacak diye. Hamil. Sonra çeki elinde bulundurmak koşuluyla ara cirantalara da şikayet hakkı 2003’te getirildi. Şimdi yok. Şimdi kalktı. Burada yok. Sadece hamil var. Eğer kanun koyucu isteseydi ki ara cirantaların şikayet hakkı olacağını bunu açıkça düzenlerdi. Karşılıksız çek şikayet hakkı sadece hamilde var, ara cirantaların yok. Şimdi bakın yine ne oldu? Şikayet hakkı ortadan kalktı. TCK’nın 7. maddesi lehe kanun hükümleri bunu da değerlendirilmek zorundasınız. Ceza miktarına ilişkin hükümleri söylemiyorum. Orada da zaten tamamen değişiklikler var, onunda değerlendirilmesi lazım.

Bir önemli değişiklik; şikayet süresi değişti. Şikayet süresi değişti derken; 6 ay, zamanaşımı da 6 ay. Sorun nereden başlayacağı. O başlama noktasını tespit. 3167‘de çek üzerinde yazılan keşide tarihine göre + 10 gün + ibraz süresi + 6 ay idi. Ve bu süre 9 aya da çıkabilir, 10 aya da çıkabilir, 1 yıla da çıkabilir. Şimdi değişti. Çünkü genel hükümler uygulanacak. TCK madde 73. Süre 6 ay. Zamanaşımı süresini geçmemek koşuluyla bu süre şikayet hakkı olan kişinin fiili ve failin kim olduğunu bildiği ve öğrendiği günden başlar. Savcı arkadaşlarımızın işi zor. Fiil kolay da fail kim belli değil ki. O dönemde onu tespit edeceksin. Neye göre? Ticaret sicil kayıtlarına göre.

Şu aşamada gerçek kişi tacirler açısından değil de tüzel kişi tacirler açısından anonim şirketlerde ve Limited şirketlerde; yönetim kurulu anonim şirketlerde, limited şirketlerde müdürler kurulu oturup karar alacaklar, içlerinden bir tanesini sorumlu seçecekler.
Diyecekler ki bu arkadaş mali işlerden sorumlu. Karşılıksız çek olursa o sorumlu olacak diye. Bunu da o kararı almakla halletmiş olamayacaklar. Neden? Çünkü mahkeme veya savcılık kovuşturma veya soruşturma aşamasında bunu Ticaret Sicil’den soracak. Mecbursunuz o zaman temsile ilişkin kararları ticaret siciline tescil ve ilan ettirmeye ki sanığı belirleyebilelim. Bu çok kolay olmayacak. Bakın sadece şikayet süresinde sanığı belirleme açısından sorunumuz çıktı. Peki başka neye etki ediyor? Şimdi 5. maddedeki özel ceza kanunlardaki ceza getiren hükümler işte TCK’nın genel hükümlerine aykırı olamaz diye. Çek kanunu ile genel hükümler tekrar delinmeye başladı.
Birincisi zincirleme suç, müteselsil. Şimdi ara bir dönem daha var yalnız. 31.12.2008 ile bunun yürürlüğe girdiği 20 Aralık 2009’a kadar olan dönemde TCK madde 5 yürürlükte olduğu için genel hükümler uygulanacak ve zincirleme suç olduğu için.
Her çek yaprağı ayrı bir suç olacak. Fakat sıralı çek dediğimiz yani bir tane otomobil almışsınız ve çek yaprağından 5 tane vermişsiniz ve o otomobil alışverişi için ve o kişiye karşı vermişsiniz. Artık burada müteselsil suç var tek suç oluşacak.

İkinci ihtimalde olan taahhütle ilgili bir sorun var.
Şimdi, buradaki taahhüt belki gözünüzden kaçmış da olabilir, belki hiç öyle bir anlam da vermemiş olabilirsiniz diye düşünüyorum. Buradaki sanıkla, taahhütte bulunan sanıkla takipteki borçlu tüzel kişi olursa aynı kişi değil. Bakın bir sıkıntı çıktı hemen karşımıza. Nasıl? Şimdi, takibin borçlusu kim? Tüzel kişi. 3167‘ye göre sanık kim? Gerçek kişi. Ama gerçek kişinin o borçtan sorumluluğu yok ki. O borcu ödemek gibi sorumluluğu yok. Kural olarak onun malvarlığına gidemiyorsunuz. Şimdi taahhüt verdi. Şimdi bu taahhüt mevcut borca katılma mı? Birlikte borç yüklenmesi haline mi geldi acaba? Ve yarın bu borçların yüzde 90 ının ödeneceğini de düşünmüyorum ben. Belki kötümserim, o zaman siz bu tüzel kişi adına olan bu borca burada sanık anlamında taahhütte bulunmakla katılmış mı oldunuz. Onun yanına müteselsil borçlu haline mi geldiniz? Bunlar düşünülmeden şu anda yapılan işler, ileride sizi sıkıntıya sokabilir. En azından, avukat arkadaşlardan yapacaklar varsa oraya bir ihtirazi kayıt koyun.

Nasıl ihtirazi kayıt koyalım?
Şartlamı dersiniz başka yolla mı dersiniz ama savcılığının matbu olarak verdiği belgeyi gördüm çünkü bana getirdiler orada sorun var. Nasıl sorun var? Cezaları ödemek falan oradaki ödenen ceza değil alacağa ilişkin ödeme var. O metinde de bir düzeltme yapılması gerektiğini düşünüyorum.

Cumhuriyet Savcısı Murat İnci Bey sormuş infazın yada davanın durması için 5941 sayılı çek kanunu geçici 2. maddede ödeme taahhüdünde şekil şartı var mı?
Şekil şartı ödeme taahhüdünde yazılı olması lazım. En azından da savcılığa yada mahkemeye gidip beyanda bulunulup bu beyanın altına imzanın alınması lazım. Başka ihtimal yok. Yani sözlü de yapılabilir de o sözünün tutanağa geçirilir en azından kayıt altına alınması lazım ki; ilk taksidin bir yıl içersinde ondan sonra kalan bölümünde iki yıl içersinde ödenmesi gerektiğinin beyan altına almamız lazım. Yani fiili olarak yazılı olmayı gerektiriyor.

Peki hocam alınan yazılı beyan taahhüt diyelim icra dairesine götürüldüğünde taahhüt olarak kabul edilebilir mi?

İşte biraz önce ifade ettim, edilmemesi lazım. Çünkü orada takip ayrı devam ediyor. Onun takiple doğrudan bir ilgisi yok. Eğer olur dediğiniz takdirde tüzel kişinin borcundan gerçek kişiyi de otomatikman birlikte borç yüklenmesi şeklinde sorumlu hale getireceksiniz. Şu anda taahhüt verenler bu sorunlardan habersiz taahhütlerini vermekteler, yarın bunla ilgili sorunlar yaşayacaksınız.

Beni dinlediğiniz için zannederim biraz içiniz karardı, çünkü çok sorunlardan bahsettim, ama şunu söylüyorum bunların hepsinin üstesinden gelmemiz mümkün, fakat bizim sorunumuz nerde, bunları nasıl uygulayacağımızda.
Elimizdeki malzemeyle neler yapıp yapamayacağımız konusunda. Ve herkes bulunduğu ortamda bulunduğu makamda mevkide yaptığı işte kendi sorumluluğuna uygun ve işine uygun davransa bu sorunların çoğunu yaşamayacağız.
Buna ihtiyaç da kalmayacak. Ve bakın, hukukun hakkı iade edeceğine olan inanç da ortadan kalkıyor. Benim kişisel kanaatimi soruyorsanız, bu eski karşılıksız çek suçlarından hiçbir şey çıkmayacak, çıkmaması lazım. Her şey darmadağın oldu. Ceza kanununun 7. maddesi var. Lehe kanun hükümleri uygulanır. Bunu engellemeniz mümkün değil.

Evet, tekrar beni sabırla dinlediğiniz için teşekkür ederim
Konuşmacı : Avukat Y. Doç. Dr. Vural SEVEN