5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Yapılan Değişiklik

5941 sayılı Yasanın 5. maddesinin birinci fıkrasında yapılan değişiklikle; üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre yasal süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin talebi üzerine, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi hakkında, çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da çek hesabı sahibinin yahut talepte bulunanın yerleşim yeri cumhuriyet savcısı tarafından, her bir çekle ilgili olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilecektir. Böylece, mahkemece uygulanan adli nitelikteki yaptırım, cumhuriyet savcısı tarafından uygulanacak idari nitelikte bir yaptırıma dönüştürülmüştür.

dari nitelikte bir yaptırım olan çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına karşı, kanun yolu olarak 5326 sayılı Kabahatler Kanunu hükümlerinin uygulanması kabul edilmiştir. Anılan Kanun çerçevesinde, sözkonusu idari yaptırıma kaşı kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde sulh ceza mahkemesine başvuru yapılabilecektir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idari yaptırım kararı kesinleşecektir. Sulh ceza mahkemesinin idari yaptırım üzerindeki hukukilik denetimi kararına karşı asliye ceza mahkemesi nezdinde itiraz edebilmek mümkündür.

5941 sayılı Kanunun 5. maddesinin birinci fıkrasında yapılan değişiklikle, karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında uygulanan adli nitelikteki yaptırım, idari nitelikte bir yaptırıma dönüştüğünden, bu değişikliğin zorunlu sonucu olarak Kanunun 5. maddesinin bazı fıkraları yürürlükten kaldırılmıştır. Bu maddeler;
2) Birinci fıkra hükmüne göre çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlü olan kişi, çek hesabı sahibidir. Çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması halinde, bu tüzel kişinin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür

(4) Karşılıksız çek düzenleyen, adına karşılıksız çek düzenlenen ve ileri düzenleme tarihli çek üzerinde yazılı tarihe göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmayan gerçek ve tüzel kişi hakkında, soruşturma evresinde cumhuriyet savcısının talebi üzerine, sulh ceza hakimi tarafından, kovuşturma evresinde resen mahkeme tarafından, karşılıksız çıkan her bir çekle ilgili olarak, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilir.

(9) Karşılıksız kalan bir çekle ilgili olarak yapılan soruşturma veya kovuşturma neticesinde; a) Cumhuriyet savcısı tarafından kovuşturmaya yer olmadığına, b) Mahkeme tarafından, beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, davanın düşmesi veya davanın reddine karar verilmesi halinde, aynı kararda, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasına da karar verilir. Bu karar, kesinleşmesi halinde, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na sekizinci fıkradaki usullere göre bildirilir ve ilan olunur.

(11) Birinci fıkrada tanımlanan suç nedeniyle kamu davasının açılmasının ertelenmesine, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına, ön ödemeye ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 297 nci maddesinin üçüncü fıkrasındaki tebliğnamenin tebliğine ilişkin hükümler uygulanmaz”.

Yapılan değişiklikle, çekle ilgili yasaklılık kayıtlarının Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nda tutulması öngörülmektedir. Kanunun 3. maddesinde, 5941 sayılı Kanunun 5. maddesinin birinci fıkrasında değişiklik yapılarak, üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında uygulanan nitelikteki yaptırım idari nitelikte bir yaptırıma dönüştürülmüştür.

Yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren, ceza mahkemelerinde yargılanıp ceza alan kişilerin kayıtlarının da adli sicilde tutulması mümkün olmayacaktır. Lehe uygulama gereğince, önceden karşılıksız çek keşide etmekten ceza alanların durumları derhal gözden geçirilecek, haklarında verilen ceza ve mahkumiyetleri tüm sonuçları ile birlikte son bulacağından, adli sicil kayıtları da silinecektir. Bu kararların tümü idari yaptırıma bağlanacak, önceki ve sonraki tüm kayıtlar sadece Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından tutulan sicil kaydına işlenecektir. Bu sebeple, maddede yer alan “adli sicil” ibaresi “Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası” olarak değiştirilmiştir.

5941 sayılı Yasanın 5. maddesinin yedinci fıkrasında, çek defterinin her bir yaprağına yazılması gereken hususlar arasına “çekin basıldığı tarih” ibaresi eklenmiştir. Bu ibarenin eklenmesindeki amaç, Kanunun 2. maddesinde, çekin üzerinde yazılı baskı tarihinden itibaren 5 yıl içinde ibraz edilmemesi halinde muhatap bankanın ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin yükümlülüğün sona ermesine ilişkin bir düzenlemenin öngörülmesidir. Çekin üzerindeki baskı tarihine göre 5 yıllık süre dolduğunda, muhatap bankanın ödemekle yükümlü olduğu miktardan dolayı sorumluluğu ortadan kalkacaktır. Bu 5 yıllık sürenin çekin ibraz süresi ve geçerlilik süresi ya da icra takibi işlemleri hakkındaki süre ile ilgili bulunmamaktadır. Çekle ilgili olarak Ticaret Kanunu, Çek Kanunu ve İcra ve İflas Kanunu’ndaki hükümler geçerliliğini korumaktadır.

Yeni değişiklikle birlikte, 5941 sayılı Yasanın 6. maddesinin birinci fıkrasında adli nitelikteki bir yaptırım için öngörülen etkin pişmanlık hükmü, idari nitelikte bir yaptırıma dönüştürülen çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bakımından uygulanacak şekilde yeniden düzenlenmiştir. Karşılıksız kalan çek bedelinin, faizi ile birlikte tümü ile ödenmesi durumunda, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kaldırılacak ve bu husus Türkiye Merkez Bankası’na bildirilecektir. Kararın verildiği cumhuriyet başsavcılığına başvurularak, eski adı şikayet yeni adı talep olan başvurunun çek hamili tarafından geri alınması halinde de, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kaldırılacak ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na bildirilecektir.

Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bakımından azami bir süre kabul edilmiştir. Buna göre kaydı girildiği tarihten itibaren 10 yıl geçmesi üzerine, yasağa ilişkin kayıtlar Türkiye Merkez Bankası tarafından re’sen silinecektir.

5941 sayılı Yasanın 7. maddesinin dokuzuncu fıkrasında yer alan “bir yıla kadar hapis” ibaresi “Cumhuriyet savcısı tarafından üçyüz Türk Lirasından üçbin Türk Lirasına kadar idari para” şeklinde değiştirilmiştir. Böylece, hamiline çek defteri yaprağı kullanmadan hamiline çek düzenleme fiili için öngörülen adli nitelikteki yaptırım, idari nitelikte bir yaptırıma dönüştürülmüş olup, bu konuda uygulanan hapis cezasına da son verilmiştir. Bu konuda da lehe uygulama tatbik edilecek ve geçmişteki cezalar ile şimdiki yargılamalar tüm sonuçları ile birlikte kaldırılıp, yerine idari nitelikteki yaptırım uygulanacaktır.